Oezbekistan: moskeeën, minaretten en mooie mensen

Van tevoren hadden we geen duidelijk beeld van wat we konden verwachten van Oezbekistan. Natuurlijk lazen we ons in en bekeken we foto's en verhalen van andere reizigers, maar ergens zelf zijn is toch altijd anders. De steden leken prachtig, maar hoe zou de natuur zijn? De wegen? En hoe streng religieus is het land eigenlijk? Allemaal vragen waar we zelf het antwoord op hebben ontdekt. En dat is eigenlijk ook het leukst natuurlijk.

Om maar meteen op een van de vragen terug te komen: de wegen waren... wisselend. De snelweg was best prima, op wat gaten na. Zodra je een dorpje inreed werd je heen en weer geschud, vergelijkbaar met Kazachstan in dat opzicht. Steden hadden ook goed asfalt op de hoofdwegen, de zijstraatjes konden wel wat verbetering gebruiken. Al met al niet slecht! Het leukste aan daar rijden met Herman waren de mensen. In Kazachstan werd er al een paar keer gezwaaid en geroepen, maar in Oezbekistan waren mensen extreem enthousiast. Het is jammer dat we het grootste deel van de door Oezbeken gemaakte foto's en video's nooit zullen zien, hoe leuk zou een compilatie daarvan zijn?

We vallen uiteraard erg op als we in Herman rijden, maar ook zonder de auto werden we flink aangestaard. Logisch, twee mega witte Europeanen en dan ook nog met rood haar, tattoos en piercings. Dat is wel even wat anders. In Oezbekistan dragen vrouwen over het algemeen hoofddoeken en zijn volledig bedekt, ofwel geen blote benen of schouders. We pasten ons zo goed mogelijk aan, maar in de toeristische gebieden droeg ik af en toe wel een jurkje met open schouders tot de knie. Het is immers wel gewoon 35 graden. Wat opviel, is dat vooral oudere vrouwtjes mij heel interessant leken te vinden. Ze lachten en zwaaiden enthousiast en het voelde niet alsof ze echt veroordelend waren. Sommigen wilden zelfs graag met me op de foto! Geen idee of dat een goed teken is, maar het was wel leuk.

Enkele van de bovengenoemde vrouwtjes kwamen we tegen in de Ark van Buchara. Dit is een gigantisch fort in de stad Buchara (verrassend). Het is gebouwd rond de 5e eeuw na Christus en omvatte eigenlijk een hele stad waar verschillende koninklijke families hebben gewoond. Het ontwerp van de Ark is beïnvloed door astrologische elementen, zoals bijvoorbeeld de zeven stenen pilaren die staan voor het sterrenbeeld Ursa Major, wat uit zeven sterren bestaat. De algehele vorm van het bouwsel is op hetzelfde sterrenbeeld geïnspireerd. De stad was ingedeeld in drie delen: de citadel, de medina en de buitenwijken. Alle belangrijke gebouwen, zoals de moskeeën en overheidsgebouwen, waren te vinden binnen de citadel. Hier woonden ook de heersers en generalen. De buitenwijken bestonden uit vele kleine dorpen waar het volk woonde. Uiteindelijk is er om die dorpen heen de buitenste muur gebouwd, de Canpirak-muur, om zo het volk beter te kunnen beschermen.

Het fort bleef bewoond tot Rusland in 1920 aanviel, tijdens de slag bij Buchara. De ark is toen zwaar beschadigd in bombardementen, maar door veel archeologische opgravingen en restauratie is er alsnog een hoop te zien. Het blijft bijzonder om door zulke bijzondere, historische plekken te lopen en je voor te stellen hoe mensen toen leefden!

Zoals in de blogs al vaker naar voren komt en zoals de meesten van jullie waarschijnlijk wel weten, speelt Rusland een belangrijke rol in de geschiedenis van Centraal-Azië. De Sovjettijd is nog niet zo lang geleden en iedereen ouder dan 35 heeft - bewust of onbewust - de Sovjet Unie meegemaakt. Dit zorgt voor een extra laag interessante geschiedenis bovenop de 'oude' geschiedenis. Toen we, nog steeds in Buchara, de Chor Minor gingen bekijken, kwamen we langs een winkeltje waar ze allemaal oude Sovjet spullen verkochten en tentoonstelden. Van fotocamera's tot zakhorloges, van petten tot servies. Er lag van alles. Jassen van uniforms, broches, beeldjes, persoonlijke fotoboeken en zelfs Sovjet paspoorten. Fascinerend om te zien en fantastisch om doorheen te neuzen!

Chor Minor zelf is een poortgebouw voor wat ooit een madrassa was. De madrassa is ergens in de loop der jaren verwoest en alleen het poortgebouw is overgebleven. De naam Chor Minor betekent "vier minaretten", wat grappig is aangezien het officieel geen minaretten zijn op het gebouw maar torens.

Als je denkt, jeetje wat een hoop te zien in die steden, dat klopt. En we hebben niet eens alles gezien in elke stad. Maar we zijn voorlopig nog niet klaar! Wat zich ook in Buchara bevindt is het Po-i-Kalyan complex. Dit is een religieus complex dat bestaat uit drie delen: de Kalan moskee, de Kalan minaret en Mir-i-Arab madrassa. De heerser Arslan-Khan voltooide de bouw van de moskee en de minaret in 1127. De bouwwerken waren zo imposant en groots dat Dzjengis Khan dacht dat het een paleis van een khan was en het vernietigde in 1220. Alleen de minaret bleef over, de moskee lag jarenlang in puin. De huidige bouwwerken werden in 1515 en 1535 in opdracht van Ubaydullah Khan gebouwd.

In de buurt van het complex is een bazaar te vinden, én de oudste bewaard gebleven madrassa in Centraal-Azië: de Ulugbek madrassa. Gebouwd in opdracht van dezelfde Ulugh Beg als in de vorige blog, die gast met dat observatorium, weet je wel? Veel terugkerende personen met namen die je op 10 manieren kan schrijven. Het is soms ingewikkeld. Voel je niet verplicht dit te onthouden, ik vind het gewoon leuk om wat achtergrond info te geven. Maar, oudste bewaard gebleven madrassa dus, best cool. Net als de andere madrassa's die we hebben bezocht, was dit weer ongelofelijk. De grootte, de decoraties, de kleuren. Het maakt niet uit hoeveel je er bezoekt, ze zijn keer op keer indrukwekkend.

Hoewel Buchara prachtig is, was het toch tijd om naar de volgende stop te vertrekken. Xiva staat bekend om zijn enorm goed bewaard gebleven historische binnenstad. Het historische centrum is ommuurd en werd in 1990 door UNESCO als eerste locatie in Oezbekistan tot werelderfgoed verklaard! Er volgden er uiteraard heel wat meer.

Xiva wordt al sinds de 5e eeuw voor Christus bewoond. Het was een belangrijk punt op de Zijderoute en in de 17e eeuw ontstond er een slavenmarkt. Deze markt groeide zo enorm dat Xiva en Buchara eeuwenlang bekend stonden als de "slavenhoofdsteden van de wereld". Yikes. Dat neemt niet weg dat Xiva tjokvol staat met mooie gebouwen. Een van de bekendste is Kalta Minor, een enorme blauwe toren op het centrale stadsplein. Deze toren had een minaret moeten worden van 70 tot 80 meter hoog, maar door de plotselinge dood van Muhammad Amin Khan - die de opdracht had gegeven - stopte de bouw en bleef de toren steken op 29 meter.

In de stad zijn meer dan 50 historische monumenten en 250 oude huizen te vinden, dus ik zal jullie de uitleg bij allemaal besparen. Wat je er wel uit op kunt maken, is dat het een bijzondere plek is waar overal iets te zien is. Hoewel het erg toeristisch is, neemt dat de schoonheid niet weg.

Naast alle pracht en praal, is het soms ook tijd voor de normale zaken. Naar de kapper gaan bijvoorbeeld. Voor Huib werd dat wel tijd. Hij zocht een barbershop met goede reviews en we zouden het wel zien. Toen we arriveerden zat het helemaal vol, maar een man - waarschijnlijk de eigenaar - wenkte ons naar binnen. Ik twijfelde even of ik wel naar binnen mocht, er waren alleen maar mannen binnen. Dat was een van de dingen die ik wel goed merkte in Oezbekistan, niet alles was meer vanzelfsprekend. Mannen geven vrouwen geen hand en als je we iets bestelden vroegen ze aan Huib of ik er rijst bij wilde. Hallo, ik zit hier! Maar dat hoort erbij, een interessant verschil om op te merken. Deze mannen leken er echter geen problemen mee te hebben dat ik binnenkwam en we konden plaatsnemen op de bank. Huib was vrij snel aan de beurt. Met wat handen en voetenwerk probeerde hij te communiceren met de kapper en de conclusie was simpel: gewoon alles korter en ongeveer hetzelfde model. Eerst werden de haren gewassen, toen werd er in de stoel plaatsgenomen. Terwijl ik The Voice Senior Uzbekistan keek op het tv'tje dat er hing, werd ook Huib zijn haard vlot geknipt. Halverwege de knipbeurt kwam er een man buurten. Hij stond in de deuropening met zijn geit, die was hij aan het uitlaten. Kan gewoon hier. Als laatste werd Huib zijn baard getrimd en klaar is kees! Toch? Nee, nee. Tijd om het gezicht te wassen. De man smeerde Huib zijn gezicht in met olie en crème en scrubde goed. Geen enkel plekje werd vergeten, zelfs de binnenkant van zijn oren niet. Met een rode huid van alle agressieve zorg en een fris kapsel stapten we de deur weer uit. Een ervaring rijker!

Na onze avonturen in Xiva vervolgden we onze weg naar de verste locatie in Oezbekistan, het Aralmeer. Een meer zou zeker welkom zijn voor wat verkoeling, want de temperaturen bleven stegen. De dag dat we het Aralmeer bezochten was het 40 graden! Het jammere is, het Aralmeer wás ooit een meer maar ligt nu droog.

Het meer was ooit het op twee na grootste meer ter wereld, met een oppervlakte van 68.000 km2. Even ter vergelijking: het IJsselmeer heeft een oppervlakte van 1133 km². Het Aralmeer was dus behoorlijk groot. Hoe kan het dan toch zijn opgedroogd? De uitdroging van het meer wordt gezien als een van de grootste milieurampen van onze tijd. De grootste oorzaak hiervan was de irrigatie voor de katoenteelt, waarbij men water uit de rivieren haalde, waardoor er geen toevoer meer naar het meer was. In de jaren 60 begonnen de irrigatie projecten en in 2007 was het meer nog maar 10% van wat het ooit was.

Zoiets heeft natuurlijk gevolgen. Het meer is steeds zouter geworden en in de loop der jaren is landbouwgif uit de katoenteelt erin terechtgekomen. Door de opdroging blijven er zoutkorsten achter die landbouwgif bevatten, die door de wind over de omliggende gebieden worden verspreid en niet bevorderlijk zijn voor het milieu en de gezondheid. Daarnaast verdienden veel mensen in de omgeving hun geld met vissen, maar dat wordt lastig in een opgedroogd meer. In sommige van de overgebleven kleine meertjes kan nog wel gevist worden, maar dat is puur voor eigen levensonderhoud. Door de opdroging zijn er wrakken van vissersschepen te vinden in de voormalige havens. Een aantal van deze schepen zijn te bekijken, dus dat zijn we gaan doen. Het is een vreemd gezicht, die schepen die half vergaan zijn op een plek die eruit ziet alsof er nooit water is geweest. Het meer heeft plaatsgemaakt voor woestijn. Maar goed nieuws, er wordt druk gewerkt aan oplossingen en het Aral Sea Basin Programme is in werking. Wie weet is er in de toekomst weer een echt meer om te bezoeken.

Met deze laatste stop zat onze tijd in Oezbekistan er alweer bijna op. We maakten vaart richting Tadzjikistan voor het letterlijke hoogtepunt van onze reis: de Pamir Highway. Omdat je niet binnen een dagje de grens over bent, besloten we nog een paar nachtjes op ons lekkere plekje bij het meer in de buurt van Tasjkent te kamperen. Tijdens onze zoektocht naar een geschikt stukje reden we langs een groep Oezbeekse mannen die aan het picknicken en barbecueën waren. Ze zwaaiden en seinden dat we moesten uitstappen. We werden met veel enthousiasme naar de picknickplaats geleid en ze nodigden ons uit te gaan zitten. In eerste instantie wilden we ze niet storen, maar ze stonden erop. Een van de mannen kon een klein beetje Engels, de rest moest via translate en mijn gebrekkige Russisch. We kregen vlees, brood en bier en ze waren erg geïnteresseerd in ons. Eén van de mannen wees op het vlees, en toen op de tattoo op mijn pols. "Korova," zei hij. Koe, dat woord kende ik. Hij liet me ook zijn familie zien op zijn telefoon en stuurde een filmpje waarin we zwaaiden naar zijn vrouw. Als ze vonden dat we niet genoeg aten of dronken werd het in onze handen geduwd, we moesten wel goed gevoed zijn. Omdat ze bier en wodka dronken, werden ze langzaam aangeschoten en wat doe je hier dan? Worstelen. Twee van de mannen hielden verderop een worstelpartijtje terwijl de rest hoofdschuddend toekeek. Na ongeveer twee en een half uur excuseerden we ons weer, maar het was oprecht heel gezellig. Zo zie je maar weer dat de meeste onverwachte ervaringen ook vaak hele bijzondere zijn.

We stonden een paar dagen aan het meer en het was een populaire plek voor lokalen om te relaxen. Ook de volgende dag waren er mensen aan het barbecueën, maar ze zaten een heel stuk verderop. Na een tijdje kwam er een auto naar ons toegereden en drie mannen stapten uit. Ze hadden een fles Ayran (Turske yoghurtdrank), twee hele broden en een bakje vlees en aardappelen bij. "For you!" Een beetje bezwaard maar vooral dankbaar namen we het aan. Het is best een thema gedurende onze reis, die gastvrijheid, en het is super mooi en bijzonder om dat mee te mogen maken.

Toen was het zover. Het stuk waarvan we wisten dat het het moeilijkst zou worden. Waarvan we niet wisten of we het zouden halen. Of Herman het zou overleven. Hoe we ons daar doorheen hebben gered? Dat is voor de volgende blog.