Oezbekistan: madrassa's, mozaïek en mausolea

Wanneer je alleen je auto hebt als 'huis' en daar al zeker twee maanden in bivakkeert, is het best gek om ineens zonder te moeten. Herman werd goed verzorgd in de garage, maar we misten hem wel. Gelukkig werkt de Yandex Go app in Almaty. Denk Uber, maar dan Russisch. Vrijwel altijd binnen 5 minuten een taxi voor de deur en nergens hoeven zoeken naar een parkeerplekje. Ideaal! Alleen wordt er niet vrolijk gezwaaid wanneer je langsrijdt, daar hebben we toch echt Herman voor nodig.

Zoals ik in de vorige blog al vertelde, is Almaty niet mega interessant. We relaxten wat, liepen een beetje rond en gingen 's avonds meestal uit eten. We besloten op een avond naar een Mongools restaurant te gaan. Een goed voorproefje, leek ons. We kwamen aan bij een grote zaal met een aantal flinke tafels. Dat was ons niet onbekend, want uit eten gaan met grote groepen of hele families is hier erg populair. De menukaart was interessant. Er zat genoeg bij wat lekker klonk, maar het schapenhoofd sloegen we maar even over. Wat we wél probeerden, was het proefplankje. Een plank met verschillende traditionele gerechtjes. We gingen er blind in, want we wisten niet wat wat was. De verschillende vleesjes waren allemaal lekker, de een iets malser dan de ander, maar allemaal goed. De gevulde deegrondjes vielen ook in de smaak. Uiteindelijk restte ons nog maar één bakje. Het rook eigenaardig, wat ons betreft niet erg lekker, en het uiterlijk was niet veel beter. Iets wat leek op een soort schubben? Omdat we onszelf er nu eenmaal aan gecommiteerd hadden, namen we toch een klein hapje. Slechte beslissing. Het viel op zijn zachtst gezegd absoluut niet in de smaak. Toen we later vroegen wat we eigenlijk allemaal gegeten hadden, noemde de serveerster het op: paard, bizon, kameel, gevulde pastries en een mix van het hart, de lever en de longen van een schaap. Aha. Gewoon een tip als je ooit in Mongolië bent: dat laatste kun je wel overslaan, hoor.

Na een week was Herman zo goed als nieuw en klaar voor de rest van de reis. We vertrokken richting Oezbekistan. Dit was de eerste grens waar ik apart moest lopen, terwijl Huib bij de auto bleef. Op zich geen probleem, alleen hadden we maar één telefoon met internet, dus communiceren was geen optie. Ik was er vrij snel doorheen, dus ik vermoedde dat ik even zou moeten wachten. Toen ik door de poort Oezbekistan in liep, werd ik gebombardeerd door schreeuwende taxichauffeurs, mensen met gigantische tassen brood en heel veel geluid. Overal waren mensen, veel stonden te wachten op hun reisgenoten en er arriveerden bussen vol lokalen die Kazachstan in moesten. Ik voegde me bij de wachtende mensen op de stoep en probeerde een plekje in de schaduw te vinden.

Ondertussen werd Huib van het kastje naar de muur gestuurd. De volgorde van de gebouwen leek niet gebaseerd op enige logica, dus hij moest veel heen en weer lopen om vervolgens weer ergens anders heen te worden gestuurd. Een agent probeerde hem euro's af te troggelen. Huib schudde zijn hoofd. De man wees op een paar Europese vlaggen en vroeg nogmaals "Euro's?". Omdat we niet van plan zijn toe te geven aan corruptie, besloot Huib zich van de domme te houden. Hij knikte en wees vervolgens naar de andere vlaggen. Eerst Zweden. "Kroon." Toen Servië. "Dinar." Zo ging hij het rijtje af. Hoofdschuddend droop de agent uiteindelijk af. Zo zie je maar weer, gewoon doen alsof je er niks van snapt. Werkt altijd.

Na twee uur te hebben gewacht op de stoep, zonder enige communicatie en zonder geld, vond ik het toch wel lang duren. Gelukkig spotte ik toen door het hek Hermans herkenbare strepen en met nog een kwartiertje waren ook Huib en Herman officieel in Oezbekistan.

Het landschap van Oezbekistan is niet heel spannend. De steppe en het zand is mooi, maar na een paar uur gaat het toch een beetje vervelen. Niet getreurd! Oezbekistan staat bekend om zijn adembenemende, historische steden. Deze maakten een belangrijk deel uit van de Zijderoute en waren rijke handelscentra. Het staat vol met moskeeën, mausolea en madrassa's (een Arabische term voor 'school') die erg goed bewaard zijn gebleven. Onze eerste stop was Tasjkent, de hoofdstad. Hier hebben we een paar dagen besteed, om wat mooie dingen te bekijken voor we naar Samarkand zouden gaan.

De eerste dag in Tasjkent zijn we naar het Hazrati Imam complex gegaan. Het complex bestaat uit een aantal verschillende gebouwen: Moʻyi Muborak madrassa, het Qaffol Shoshi mausoleum, de Baroqxon madrassa, the Hazrati Imam moskee, de Tillashayx moskee en het Imam al-Bukhari Islamitisch instituut. Helaas voor ons, stond vrijwel het gehele complex in de steigers. Weinig te zien dus, op een paar mooie minaretten na.

Gelukkig is er meer te zien in Tasjkent dan alleen het complex. Zo is er ook het Amir Timurplein, een groot park in het hart van de stad. Het wordt omring door een aantal indrukwekkende gebouwen, zoals onder andere het bekende "Uzbekistan" Hotel, de University of Law en het Amir Timur museum. In het midden van het plein staat een beeld van Amir Timur zelf op een paard. Onderaan het monument is zijn beroemde motto "Power is in Justice" gegraveerd in vier verschillende talen.

De zomer was inmiddels ook goed ingezet en de temperaturen stegen. Gemiddeld was het tussen de 30 en 35 graden overdag en 's avonds koelde het af naar zo'n 25. Smeren met zonnebrand dus! In deze hitte was het wel fijn dat we in elk geval ons koelkastje hadden. Zo bleven onze boodschappen langer goed én hadden we altijd koud water bij de hand. De koelkast zit aangesloten op een extra accu, die op zijn beurt weer aangesloten zit op de auto. Zo laadt 'ie op tijdens het rijden of wanneer we de zonnepanelen aansluiten. Op dag 2 in Tasjkent wilden we het snoertje van de auto naar de accu weer loshalen, omdat hij volledig opgeladen was. Dat ging alleen niet zo makkelijk als verwacht... Na wat wrikken kwam het eindelijk los maar bleken de aansluitingen gesmolten. Oeps. We hadden wel een extra stekker, maar de ingang in de accu zelf was ook kapot. Geen koelkast meer dus.

Met enige haast gingen we de dag erna op zoek naar iemand die ons kon helpen. Dat was nog niet zo simpel, want er zit een speciaal soort ingang in de accu waardoor snel opladen mogelijk is. Na een paar winkels te hebben geprobeerd, kwamen we bij een klein elektronicazaakje waar een man achter een balie telefoons zat te repareren. We legden ons probleem zo goed mogelijk uit en lieten vervolgens onze accu achter. De man vroeg ons om twee dagen later terug te komen, maar hij kon niet beloven dat het ging lukken. Zo gezegd, zo gedaan. Twee dagen later kwamen we terug en had hij er een nieuwe ingang in gezet. Met gekruiste vingers sloten we alles weer aan. En jawel, hij deed het weer!

Omdat Oezbekistan een erg droog land is, zijn mooie, weelderige plekjes aan het water erg schaars. Maar ergens tussen Tasjkent en Samarkand in, hebben we er toch een kunnen vinden! Een plek aan een meer, overdag druk maar 's nachts was er niemand te bekennen. Het was een fijne locatie, waar we mooi de tijd konden nemen om de auto eens opnieuw in te richten en op te ruimen. Er was genoeg schaduw, de optie om in de zon te zitten en er kwamen gedurende de dag koeien en geiten langs. Boek erbij, een broodje met zelfgemaakte guacamole en af en toe vogelspotten: wie wil dat nou niet?

Na een paar dagen bij het meer te hebben gestaan, vervolgden we onze weg naar Samarkand. Deze stad staat bekend als de parel van de Zijderoute en was ooit de hoofdstad van het Timoeridische rijk (gesticht door de bovengenoemde Timur in Tasjkent). Het staat vol rijk versierde, enorme gebouwen waar we uiteraard zijn gaan kijken en heel veel foto's van hebben gemaakt.

De bekendste bezienswaardigheid in Samarkand is Registan square. Registan square ligt in het hart van de stad en het betekent in het Perzisch 'Plaats van zand' of 'Woestijn'. Het plein is omringd door drie enorme madrassa's: de Ulugh Beg-madrassa, de Sher-Dor en de Tilya-Kori. Ze zijn rijkelijk versierd met tegelwerk van Lapis Lazuli en bladgoud en hebben grote poorten waardoor je naar binnen kan. We hadden van tevoren al gelezen dat het een van de mooiste plekken in Samarkand of zelfs Oezbekistan was, maar om het in het echt te zien was heel indrukwekkend. Het tegelwerk en de details waren overweldigend en de gebouwen zijn zo groot dat ze moeilijk op de foto te krijgen zijn. We hebben ons best gedaan!

Naast Registan square is in Samarkand ook het Gur-e-Amir mausoleum te vinden, waar Timur begraven ligt. Gur-e-Amir betekent in het Perzisch 'Graf van de Koning'. Naast Timur liggen ook zijn zoons, kleinzoons en leermeester hier begraven. De bouw van het mausoleum begon in de 14e eeuw, na de plotselinge dood van een van Timurs kleinzoons en tevens de troonopvolger. Het was dus in eerste instantie niet bedoeld voor Timur zelf, die in 1405 tijdens een militaire expeditie naar China overleed. Voor hemzelf had hij een kleiner mausoleum laten bouwen in Shahrisabz, maar de passen naar de plaats waren onbegaanbaar door de sneeuw en dus is hij hier begraven.

Toen Sovjet wetenschappers een paar eeuwen later de tombe wilden openen, werden ze door lokale leiders gewaarschuwd dat er een vloek op zou rusten. Op de tombe zouden twee waarschuwingen te vinden zijn: "Wanneer ik uit de dood opsta, zal de wereld beven" en "Wie mijn tombe verstoort, zal een indringer loslaten die verschrikkelijker is dan ik". Op 20 juni 1941 werd de tombe toch geopend door Michail Michailovitsj Gerasimo. Twee dagen later vielen de Nazi's de Sovjet binnen. Ondanks dat het maar een legende zou zijn, gaf Stalin de opdracht Timur weer te begraven. Op 20 december 1942 werd hij volgens volledige Islamitische begrafenisrituelen herbegraven, ongeveer een maand voor de Sovjet-overwinning bij Stalingrad. Geloof het of niet en doe ermee wat je wil, maar het is wel een leuk verhaal.

Dat Samarkand rijk is aan mooie gebouwen is inmiddels wel duidelijk. Maar we zijn nog niet klaar! Zo bezochten we ook het Ulugh-Beg observatorium. Het is gebouwd in de jaren 20 van de 15e eeuw, in opdracht van Ulugh-Beg. Ulugh-Beg was de kleinzoon van Timur, sultan, astronoom en wiskundige. Hij stond bekend om zijn werk in astronomische wiskunde en hechtte veel waarde aan kunst en intellectuele activiteiten. Daarnaast sprak hij vijf talen! Slimme vent wel. Dankzij de aandacht die hij schonk aan deze onderwerpen, bereikte het Timoerdische rijk het culturele hoogtepunt van de Timoeridische Renaissance. Het observatorium was een van de beste in de Islamitische wereld in die tijd en de grootste in Centraal-Azië. Het werd in 1449 gesloopt door Ulugh-Begs zoon, waardoor alleen de ondergrondse delen heel zijn gebleven. Lullig. Er is nu een ronde fundering te zien, met gereconstrueerde poorten en de ondergrondse kwadrant.

Terwijl we gedurende de dagen de stad rondwandelden, kwamen we terecht bij een leuk soort binnenplaatsje. Het heette de Happy Bird Gallery en was een verzameling van kleine winkeltjes die handgemaakte spullen verkochten. Zo was er een man die prenten maakte van Oezbeekse taferelen, een winkeltje met tapijten en een schilder die zijn werk verkocht. Er was een modeontwerpster die haar creaties tentoonstelde, een soort antiekzaakje en er waren talloze souvenirs te verkrijgen. Erg leuk om doorheen te snuffelen!

Dan zijn we toch echt aangekomen bij de laatste, maar zeker niet de minste bezienswaardigheid waar we zijn geweest: Shah-i-Zinda, ofwel 'De Levende Koning'. Het is een necropolis, wat inhoudt dat er meerdere mausoleums, tombes en en grafcomplexen te vinden zijn. Het bestaat uit meer dan twintig gebouwen en is gebouwd gedurende acht eeuwen. Het belangrijkste gebouw is het Qusam Ibn Abbas Complex, gebouwd rondom het graf van Qusam Ibn Abbas, een Arabische staatsman en prediker. Uiteraard zijn er nog veel meer belangrijke mensen hier begraven, voornamelijk familie van Timur. Denk aan zijn zus, nichtje en verscheidene militaire en geestelijke aristocraten. Zoals je kan raden zijn ook deze gebouwen adembenemend. Ze zijn van top tot teen versierd met kleurrijk tegelwerk en de een is nog mooier dan de ander. Omdat de eerste paar mausoleums dicht bij elkaar staan, vormen ze een smal straatje waarin je omringd wordt door een zee van blauw.

Samarkand is wat ons betreft terecht de 'Parel van Oezbekistan'. De hele stad is UNESCO werelderfgoed en dat is niet heel verbazend als je ziet wat er allemaal te vinden is. De ene na de andere 'wauw' en een rijke geschiedenis. Het is misschien wat ver voor een stedentripje, maar we raden toch aan er eens heen te gaan!

Ons avontuur in Oezbekistan was nog lang niet klaar, we hebben na Samarkand nog een aantal andere mooie, interessante plaatsen bezocht. Maar die bewaren we voor de volgende blog.